Johanna Westerdijk en de Universiteit van Amsterdam

Directeur WCS laboratorium
Op 15 maart 1906 kwam de toen 23-jarige Johanna Westerdijk, die eerder biologie studeerde aan onze universiteit, aan het roer te staan van het Phytopathologisch Laboratorium Willie Commelin Schouten (WCS) in Amsterdam. Het laboratorium bestond op dat moment dik tien jaar. Hoewel ze nog onervaren was in zowel haar vakgebied als in het aansturen van een organisatie, maakte ze zich beide heel snel eigen en wist ze met haar kenmerkende voortvarendheid de kennis van plantenziektes snel te vergroten.

Prof. Frits Went 

In 1907 kreeg ze bovendien de schimmelcollectie van professor Frits Went, het Centrale Bureau voor Schimmelcultures (CBS), onder haar hoede. Deze breidde ze gedurende haar loopbaan uit tot een collectie die wereldwijd van grote betekenis werd. Inmiddels is de collectie ondergebracht in het Westerdijk Fungal Biodiversity Institute van de KNAW. Westerdijks betrokkenheid bij het Phytopathologisch Laboratorium zou duren tot haar emeritaat; bij het CBS bleef ze tot kort voor haar dood in 1961 actief.

Hoogleraar Fytopathologie

Nadat Westerdijk in 1917 door de Universiteit Utrecht was benoemd tot de eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland, volgde in 1930 haar benoeming door de gemeente Amsterdam tot buitengewoon hoogleraar in de Fytopathologie aan de Gemeente Universiteit Amsterdam (nu UvA). Hiermee werd de samenwerking tussen UU en UvA in het WCS, dat intussen door ruimtegebrek geaccommodeerd werd buiten Amsterdam (op een park in Baarn dat was nagelaten aan de UU) formeel vormgegeven.
Westerdijks werk was inhoudelijk baanbrekend, onder meer doordat fundamentele en toegepaste wetenschap hand in hand konden gaan onder haar leiding bij het WCS. Een resultaat daarvan is de nog immer zeer belangrijke bestrijding van de iepenziekte.  

Westerdijk met het WCS-team in Baarn (1931) 

Westerdijk begeleidde als hoogleraar 56 promovendi, van wie een fors aantal uiteindelijk zelf ook doorgroeide naar de rang van hoogleraar. Ook hierdoor was haar wetenschappelijke nalatenschap groot. Westerdijk maakte gebruik van haar positie om juist vrouwelijke studenten een kans te geven, met als resultaat dat 25 van haar promovendi vrouwelijke studenten waren en dat zij als hoogleraar bij UU en UvA opgevolgd werd door een van deze promovendi: professor Louise Kerling. In november 1952 ging Westerdijk met emeritaat.

Markante persoonlijkheid

Johanna Westerdijk heeft vele imposante wapenfeiten genoteerd, als vrouwelijke wegbereider in de wetenschap, als formidabel organisator, als wetenschapper met wereldwijde invloed en als belangrijke grondlegger van de fytopathologie. Maar naast al deze bijzondere prestaties was zij ook een bijzonder mens: een tomboy, die liever Hans genoemd werd, die een leven met een huwelijk en kinderen minder interessant achtte dan de wetenschap, die vele wetenschappers aan zich bond onder haar motto ‘werken en feesten vormt schoone geesten’. Ze was bovendien een zeer getalenteerd pianist en hield bijzonder van muziek, waarmee ze in het gebouw van het WCS een warme sfeer wist te scheppen die vele oud-collega’s en studenten zich jaren later nog met plezier herinnerden.

Wetenschappelijke nalatenschap

Het WCS werd in 1989 opgeheven, waarna UU en UvA het onderwijs en onderzoek van het laboratorium over hebben genomen. Aan de UvA wordt sinds het emeritaat van Westerdijk nog altijd toonaangevend onderzoek gedaan naar de fytopathologie, binnen de groep Molecular Plant Pathology in het Swammerdam Institute of Life Sciences. Onder leiding van professor Martijn Rep bouwt men volop voort op het baanbrekende werk van Johanna Westerdijk.